Graveurs en schilders: conflicten en samenwerkingen

Iedereen kent dit verhaal

Graveren, een artistieke techniek in diepdruk of reliëf, kent onder de vroegst gedocumenteerde voorbeelden die uit de 7e eeuw voor Christus, gevonden in Egypte en China, en later ook in Griekenland. De houtsnedemethode arriveerde in de 14e eeuw in Europa en verspreidde zich eerst op het gebied van speelkaarten en later in de productie van religieuze afbeeldingen en boeken. De meester van het houtsnedegenre bij uitstek is Albrecht Dürer. De traditie van het graveren komt daarentegen later en verspreidt zich naar het voorbeeld van de meest erkende uitvinder: Maso Finiguerra. Deze methode van graveren op een etsplaat was zeer succesvol tussen de 16e en 17e eeuw, hoewel in deze laatste periode etsen, een indirecte techniek, eveneens populair was en een hoog niveau van uitvoering en artistieke verfijning bereikte, dankzij de bijdrage van Rembrandt. . De 19e eeuw zag de opkomst van de lithografie, waarvan de grotere snelheid bij het uitvoeren van onderwerpen, evenals het technische en expressieve potentieel ervan, het tot het nieuwe graveersysteem bij uitstek maakte, waarmee werd geëxperimenteerd door grote meesters als Toulouse-Lautrec, Pablo Picasso en Paul. Klee. Ten slotte is het verplicht om verdere begrippen toe te voegen met betrekking tot technieken die tot nu toe over het hoofd zijn gezien, namelijk: droge naald, mezzotint, etsen met zachte ondergrond en aquatint.

Droge naald: Aanvankelijk werd het gebruikt om de verschillende gravures met de burijn te verfijnen, en pas later, vanaf de 15e eeuw, werd het autonoom gebruikt.

Mezzotint: Afkomstig uit het zeventiende-eeuwse Duitsland, is het de enige techniek die clair-obscur-passages mogelijk maakt, aangezien het oppervlak van de plaat in het zwart is voorbereid, dat, wanneer het wordt geschraapt, alle tussenliggende waarden kan bieden.

Etsen met zachte ondergrond: het is een proces dat lijkt op etsen, maar waarbij meer vage en onregelmatige markeringen worden geproduceerd, die doen denken aan die verkregen met houtskool- of potloodtekeningen.

Aquatint: Het dateert uit de 18e eeuw en werd vanwege zijn veelzijdigheid, net als mezzotint, voornamelijk gebruikt als middel om clair-obscur-waarden te imiteren.

De reproductieve gravure

Wat zojuist is gezegd, kan op verschillende manieren in talloze bronnen worden aangetroffen, waarbij vaak een parallel verhaal over het hoofd wordt gezien, misschien minder bekend maar beslist intrigerend, omdat het de levens van enkele van de meest gerenommeerde graveurs verbindt met die van extreem populaire schilders. Hoe komt het? In de eerste helft van de zestiende eeuw waren er zeer gevierde kunstenaars, maar gezien de moeilijkheden van het reizen om hun werken persoonlijk te bewonderen, werden ze "vervangen" door reproductieve gravures. Met deze term bedoelen we prenten die gericht zijn op het reproduceren van kunstwerken op papier waarvan kopieën zijn aangekocht voor studie door andere kunstenaars, maar ook voor een zuiverder en zuiniger verlangen naar bezit. Wie had het briljante idee om dit bedrijf te starten? Marcantonio Raimondi! Hij was inderdaad een Italiaanse graveur geboren rond 1470, bekend als een sleutelfiguur in de opkomst van de reproductieve drukkunst, een genre waaraan hij het grootste deel van zijn carrière wijdde. Gedurende deze periode had Marcantonio, om verschillende redenen die we later zullen onthullen, rechtstreeks te maken met Albrecht Dürer, Raphael en Giulio Romano! Laten we beginnen met de meester uit Neurenberg...

Marcantonio Raimondi en Albrecht Dürer

Voordat ik het verhaal vertel dat de twee persoonlijkheden in kwestie samenbrengt, moet ik een aantal fundamentele uitgangspunten formuleren: de prenten van Dürer zijn originele werken, bedacht en uitgevoerd door dezelfde persoon, terwijl de activiteit van Marcantonio bestaat uit het reproduceren van een grafisch of picturaal model gemaakt door een andere kunstenaar. . De Duitse kunstenaar benadrukte dit verschil door zijn monogram op zijn houtsneden aan te brengen, juist bedoeld om zijn auteurschap duidelijk en expliciet te maken. Het is precies op dit laatste punt dat Vasari's verslag zich concentreert, met als doel te vertellen hoe Marcantonio, toen hij in Venetië aankwam en de fijne hand van de Duitse kunstenaar ontdekte, met de bedoeling zijn uitstekende stijlen ook in Italië te verspreiden, enkele platen van hem kopieerde. de Neurenbergse meester, waarop hij ook het eerder genoemde monogram "AD" toevoegde. De Italiaan begon aldus de prenten te verkopen en ze voor te doen als originelen, een feit dat Dürer ter ore kwam, die van Vlaanderen naar Venetië reisde, waar hij bij de Signoria Marcantonio voor de rechter daagde en tevens verzocht om inbeslagname van de matrices en uitsluiting van de handel in de betreffende prenten. Niettemin kreeg de Duitser niets anders dan dat Marcantonio ermee instemde de naam van bovengenoemde Albert niet meer te vermelden of te ondertekenen. Laten we nu verder gaan met Raphael en Giulio Romano!

Marcantonio Raimondi, Raphael en Giulio Romano

Raphael wilde ook in contact komen met Raimondi, maar met andere bedoelingen, geleid door een volwassener bewustzijn. Ondanks dat hij zich nooit aan het graveren heeft gewijd, had de Urbinate er veel respect voor en koesterde hij de vruchtbare intuïtie dat het een hulpmiddel zou kunnen worden voor het promoten van zijn kunst, die zich gemakkelijker door heel Europa zou kunnen verspreiden. Daarom besloot hij deze bedoelingen concreet te maken en nam hij contact op met Marcantonio, wiens werk hij had leren kennen via de eerder genoemde exemplaren van Dürer. Bij deze gelegenheid vroeg de schilder aan de graveur om een grote hoeveelheid van zijn schilderijen en tekeningen in series en in hoge oplagen te reproduceren, inclusief de voorbereidingen voor zijn prachtige wandtapijten. Bijgevolg was Raimondi de eerste graveur van Raphael's werken, wiens werk het tastbare bewijs vertegenwoordigt dat het door de circulatie van prenten mogelijk is om de verspreiding van een idee te vergroten, evenals het genot ervan onder een veel breder publiek dan dat van louter geleerden. Hoe organiseerde Marcantonio dit werk? Hij richtte een werkplaats op die werd georganiseerd voor de productie van graveringen en de uitgeverijmarkt, gericht op het maken van gravures op basis van de ontwerpen van Raphael die speciaal voor dit doel waren bedoeld. Na de dood van Raphael bleef Raimondi werken in de werkplaats en werkte hij samen met Giulio Romano, de auteur van de zestien gravures van het erotische boek 'I Modi'. Dit renaissancewerk, dat het eerste Italiaanse geval vertegenwoordigt van scènes met expliciete seks bedoeld voor de handel, werd in de originele versie gemaakt door Marcantonio, die sensuele schilderijen die Giulio voor Federico II Gonzaga had gemaakt als model nam. De prenten, gepubliceerd in Rome in 1524, werden echter verbrand door paus Clemens VII, terwijl Raimondi gevangen werd gezet. De tweede editie in 1527 leidde tot soortgelijke gebeurtenissen en censuur. Het is tijd om een voorbeeld van Raimondi's werk te laten zien, samengevat door de gravure van "Het oordeel van Paris" naar Raphael.

Analyse van het werk: Raimondi's "Oordeel van Parijs" naar Raphael

Het kunstwerk dat bekend staat als "Het oordeel van Parijs", oorspronkelijk gemaakt door de Italiaanse schilder Raphael, bestaat nu alleen nog via gravures van Marcantonio Raimondi, aangezien de originele tekening verloren is gegaan. Dit thema behoort tot de meest afgebeelde thema's in de kunstgeschiedenis en bestrijkt verschillende perioden, waaronder de renaissance, de barok en zelfs tot in de twintigste eeuw. De compositie, deels geïnspireerd op een Romeinse sarcofaag met hetzelfde onderwerp, beeldt talloze groepen figuren af, ondergedompeld in een pittoresk landschap vol vegetatie, waarbij de centrale groep Parijs en de drie godinnen in het oog springt. Parijs wordt afgebeeld terwijl ze de appel van onenigheid aanbiedt aan Venus, die wordt gekroond door een gevleugelde overwinning, terwijl Juno, herkenbaar aan de pauw aan haar voeten, de Trojaanse prins lijkt te bedreigen. Minerva daarentegen wordt getoond terwijl ze het kledingstuk dat ze heeft verwijderd strakker maakt, nadat ze ook haar helm en schild met het hoofd van Medusa heeft weggegooid. Rechts van de steun is een groep riviergoden afgebeeld, van wie er één rechtstreeks contact maakt met de toeschouwer, terwijl een ander naar boven staart en een glimp opvangt van Jupiter tussen de wolken, zittend op zijn troon. Raimondi's gravures hebben de kennis, maar ook de verspreiding en herinterpretatie van de compositie in kwestie mogelijk gemaakt, een werk waarvan de impact op de kunstgeschiedenis diepgaand blijft. In de riviergoden kunnen we enkele karakters herkennen die de Franse schilder Édouard Manet inspireerden voor zijn 'Luncheon on the Grass'. Ten slotte is het mogelijk om andere beroemde samenwerkingen te benadrukken die, binnen het historisch-artistieke verhaal, tot stand kwamen tussen graveurs en kunstenaars.

Andere beroemde samenwerkingen

Andrea Mantegna, niet alleen een schilder maar ook een Italiaanse miniaturist en graveur, staat bekend om zijn prenten die rijk zijn aan landschappelijke impulsen, weergegeven met uiterst nauwkeurig perspectief en plasticiteit, zoals te zien in Bacchanaal met een wijnvat. De burijn en de droge naald in kwestie stellen een reeks personages voor, zoals saters, cherubs en mannen, die in de schaduw van een wijnstok deelnemen aan een bacchanaal. In deze hectische scène beeldde Mantegna momenten uit van gelukzalige overgave aan ondeugd, waarmee hij effectief een wereld presenteerde die gedomineerd werd door de meest basale instincten. Gedurende dit proces herformuleerde de kunstenaar het klassieke model en actualiseerde het volgens zijn gevoeligheid en stijl, klaar om op te vallen tegen een donkere achtergrond die bedoeld was om de lichte figuren als sculpturale reliëfs te benadrukken. Hoewel het werk een van de bekendste is van de ongeveer tien gravures die aan Mantegna worden toegeschreven, is de datering ervan moeilijk, omdat het afgeleid zou kunnen zijn van een schilderij of fresco dat verloren is gegaan. Bovendien weten we niet waarom Mantegna deze prenten heeft gemaakt, maar we zijn er zeker van dat een bedreven reproduceerder van deze laatste Zoan Andrea was, een Italiaanse graveur die leefde tussen de 15e en 16e eeuw. Wat de schilder Giorgione betreft, haalde zijn volgeling en graveur Giulio Campagnola bijzondere inspiratie uit zijn werk, zoals blijkt uit hun soortgelijke behandeling van astrologische thema's, te zien in zowel de "Friese van de liberale en mechanische kunsten" (Giorgione) als de "Astroloog" ( Campagnola). We sluiten dit niet-uitputtende deel van de artistieke ‘broederschappen’ af met een bespreking van Agostino Carracci, Veronese en Tintoretto. De eerste, een Italiaanse schilder en graveur, arriveerde tussen 1587 en 1589 in Venetië, waar hij in zekere zin de officiële graveur van Veronese werd, evenals de gevierde grafische vertolker van een van Tintoretto's beroemdste werken: "De Kruisiging" (1565). Het verhaal eindigt dus waar het begon: in Venetië!