Conceptuele kunst, ook wel conceptualisme genoemd, is kunst waarbij het onderliggende idee of concept relevanter is dan het uiteindelijke product. Conceptuele kunstenaars creëerden tussen het midden van de jaren zestig en het midden van de jaren zeventig werken en geschriften die conventionele opvattingen over kunst fundamenteel verwierpen.
Om hun ideeën over te brengen, kozen conceptuele kunstenaars de media en formaten die voor hen het beste werkten. Dit leidde tot een grote verscheidenheid aan kunstwerken die op alles kunnen lijken, van uitvoeringen tot schrijven tot alledaagse voorwerpen. De kunstenaars gebruikten ongeziene systemen, structuren en processen, evenals linguïstische, wiskundige en procesgeoriënteerde elementen van de geest, om de mogelijkheden van kunst als concept en kunst als kennis te onderzoeken. Sommige conceptuele kunstwerken, ook wel installaties genoemd, kunnen door iedereen eenvoudig worden gemaakt volgens een reeks schriftelijke instructies.
De kwestie van artistiek vermogen is een belangrijk onderscheid tussen conceptuele kunst en meer "conventionele" vormen van kunst maken. Hoewel expertise in het gebruik van traditionele media vaak een kleine rol speelt in conceptuele kunst, is het moeilijk te beweren dat conceptuele werken altijd talent missen of dat vaardigheid niet nodig is om ze te maken.
Het is algemeen bekend dat Marcel Duchamp de conceptuele kunst heeft opgericht. Hoewel de term 'conceptuele kunst' pas in de jaren zestig werd bedacht, kunnen de wortels van de beweging worden gevonden in 1917, toen Marcel Duchamp op beroemde wijze een urinoir kocht van een loodgieterswinkel en het als een sculptuur invoerde in een open sculpturententoonstelling in New York. De jury diskwalificeerde het stuk omdat ze het immoreel vonden en het niet als kunst wilden accepteren. Duchamp creëerde het pad voor conceptuele kunst door de grenzen van kunst en kritiek op de kunstwereld te verkennen. Later erkende de Amerikaanse kunstenaar Joseph Kosuth de relevantie en theoretische betekenis van Duchamp voor opkomende 'conceptualisten' in zijn essay uit 1969, Art after Philosophy, waarin hij stelde: 'Alle kunst (na Duchamp) is conceptueel (van aard) omdat kunst alleen conceptueel bestaat. "
Al vanaf het begin van de jaren zestig gebruikten leden van de Fluxus-beweging de term 'concept art'. Het belangrijkste doel van de beweging was om los te komen van de exclusiviteit van het modernisme en een open houding ten opzichte van kunst te bevorderen. Kunstenaars die bij de Fluxus-beweging betrokken waren, waren geïnteresseerd in het uitbreiden van de referentiepunten van de esthetiek tot alles, van een object tot een geluid of een actie. Fluxus is ongetwijfeld een van de invloeden van de conceptuele kunst, ook al wordt het niet altijd als een onderdeel van de beweging beschouwd. Het was een belangrijke trend die vergelijkbaar was met het conceptualisme, en de beoefenaars ervan worden vaak conceptuele kunstenaars genoemd.
Mede als reactie op het formalisme zoals dat destijds werd beschreven door de beroemde New Yorkse kunstcriticus Clement Greenberg, ontstond in de jaren zestig conceptuele kunst als beweging. Volgens Greenberg streefde moderne kunst naar het doel om de fundamentele, formele aard van elk medium vast te stellen door middel van een proces van voortdurende reductie en verfijning. De componenten die tegengesteld waren aan deze aard moesten worden geminimaliseerd. De taak van schilderen was bijvoorbeeld om goed te beschrijven wat voor soort object een schilderij is, en niets anders: wat maakt het tot een schilderij en niets anders.
Anderen, waaronder veel van de kunstenaars zelf, zagen conceptuele kunst als een fundamentele breuk met Greenbergs vorm van formalistisch modernisme. Sommigen hebben gesuggereerd dat conceptuele kunst deze 'dematerialisatie' van kunst heeft uitgebreid door de noodzaak van dingen volledig te elimineren. Latere kunstenaars hadden dezelfde afkeer van illusie en voorkeur voor kunst die zelfkritisch is.
Tegen het einde van de jaren zestig was het duidelijk dat de regels van Greenberg om kunst binnen de parameters van elk medium te houden en externe onderwerpen uit te sluiten, niet langer geldig waren. In een poging om de galerie of het museum als decor en arbiter van kunst en de kunstmarkt als eigenaar en verkoper van kunst te ondermijnen, verzette conceptuele kunst zich ook tegen de commercialisering van kunst.
Taal was de eerste zorg van de eerste generatie conceptuele kunstenaars in de jaren zestig en begin jaren zeventig. Hoewel het gebruik van tekst in kunst niets nieuws was, duurde het tot de jaren zestig voordat kunstenaars als Lawrence Weiner, Edward Ruscha, Joseph Kosuth, Robert Barry en Art & Language kunst begonnen te maken uitsluitend door middel van taal. De conceptuele kunstenaars gebruikten taal in plaats van penseel en canvas en gaven het de vrijheid om op zichzelf betekenis te geven, in tegenstelling tot het verleden waar taal werd afgebeeld als een soort visueel element onder andere en ondergeschikt aan een algehele compositie (zoals synthetisch kubisme ).
De wending tot linguïstische betekenistheorieën in zowel de Anglo-Amerikaanse analytische filosofie als de structuralistische en poststructuralistische continentale filosofie in het midden van de 20e eeuw was volgens de Britse filosoof en conceptuele kunsttheoreticus Peter Osborne een van de vele factoren die de zwaartekracht beïnvloedden. naar op taal gebaseerde kunst. Deze taalverschuiving "ondersteunde en legitimeerde" de keuze van de conceptuele kunstenaars. Volgens Osborne waren de vroege conceptualisten de eerste generatie kunstenaars die een academische opleiding in de kunst voltooiden. In een latere openbare lezing verklaarde Osborne dat hedendaagse kunst postconceptueel is. Het is een claim die wordt gemaakt met betrekking tot de ontologie van de artistieke productie (in plaats van bijvoorbeeld op het beschrijvende niveau van stijl of beweging).
De Duitse kunstenaar Joseph Beuys (1921 -1986), actief in Europa en de VS van de jaren vijftig tot begin jaren tachtig, werd bekend door zijn werk in de internationale conceptuele kunst en Fluxus-bewegingen van die tijd. Beuys' omvangrijke oeuvre omvat zowel traditionele media zoals tekenen, schilderen en beeldhouwkunst als procesgeoriënteerde of op tijd gebaseerde 'actiekunst', waarvan de uitvoering suggereerde hoe kunst een genezend effect kan hebben wanneer het psychologische, sociale , of politieke kwesties (zowel voor de artiest als voor het publiek).
Joseph Kosuth (1945) is een Amerikaanse conceptuele kunstenaar en theoreticus. Halverwege de jaren zestig was Joseph Kosuth een van de grondleggers van de conceptuele kunst, die uitgroeide tot een belangrijke beweging die bloeide in de jaren zeventig en nog steeds impact heeft. Hij onderzocht de relatie tussen ideeën en de beelden en woorden die werden gebruikt om ze over te brengen en was een pionier in het gebruik van woorden in plaats van visuele beelden van welk type dan ook. Sinds de jaren zeventig heeft hij verschillende locatiespecifieke installaties gemaakt die blijven onderzoeken hoe mensen woorden ervaren, begrijpen en erop reageren.
Sol LeWitt (1928 - 2007) was een Amerikaanse conceptuele kunstenaar en schilder. Door zijn leidende rol in de conceptuele beweging verdiende hij een plaats in de annalen van de kunstgeschiedenis. Zijn geloof in het creatieve proces van de kunstenaar speelde een cruciale rol in de verschuiving van de moderne naar de postmoderne periode. LeWitts definitie van conceptuele kunst als een intellectuele, pragmatische daad gaf een nieuw facet aan het werk van de kunstenaar dat duidelijk verschilde van de romantiek van het abstract expressionisme. LeWitts kunstwerken omvatten beeldhouwen, schilderen en tekenen naast vrijwel volledig conceptuele creaties die slechts concepten of componenten van het creatieve proces waren.
Meer jonge artiesten zijn beïnvloed door Robert Smithson (1938–1973) dan misschien enig ander lid van de groep die zich in de jaren zestig ontwikkelde. Hij was een getalenteerde kunstenaar en schrijver wiens interesses onder meer sciencefiction, mineralogie en katholicisme waren. Vroege werken van hem omvatten collages en schilderijen, maar al snel richtte hij zijn aandacht op beeldhouwkunst als reactie op het minimalisme en conceptualisme van de vroege jaren zestig. Hij begon zijn kunst ook buiten galerijen en in het landschap te brengen.
Damien Hirst (1965) is een Engelse kunstenaar, het kunsticoon van de jaren 90 en een van de grootste provocateurs van het einde van de 20e eeuw, maar ook een verdeeldheid zaaiende figuur in de hedendaagse kunstgeschiedenis. Charles Saatchi, een reclamemagnaat die potentieel zag in Hirsts ontbindende dierenlijken en hem een bijna onbeperkt geld gaf om door te gaan, hielp de jonge en in wezen onbekende kunstenaar ver en snel op te klimmen.
Het onderwerp dood domineert veel van Hirsts stukken. Hij werd beroemd vanwege een oeuvre met geconserveerde, soms ontlede, dode dieren in formaldehyde, waaronder een haai, een schaap en een koe. De meest bekende was een 4,3 m lange, in formaldehyde ondergedompelde tijgerhaai in een glazen tentoonstellingskast genaamd The Physical Impossibility of Death in the Mind of Someone Living.
Voor een levende kunstenaar schreef Hirst geschiedenis in september 2008 toen hij zijn oude galerijen omzeilde en zijn volledige tentoonstelling, Beautiful Inside My Head Forever, bij Sotheby's per opbod verkocht. De veiling brak het record voor een veiling voor één artiest door £ 111 miljoen ($ 198 miljoen) op te halen.
Walter de Maria (1935 - 2013) was een Amerikaanse beeldhouwer en conceptueel kunstenaar. Walter de Maria creëerde interactieve sculptuurinstallaties en bood conceptuele ondersteuning voor grootschalige sculpturale werken, waarbij hij verschillende artistieke praktijkgroepen overbrugde die in de jaren zestig in populariteit groeiden. In latere werken creëerde hij ook verbindingen tussen kijkers en de natuurlijke wereld door visuele aspecten in de omgeving zelf op te nemen of natuurlijke elementen te integreren in galerie-instellingen. Zijn meest ambitieuze werken waren zeer grootschalig, niet alleen qua fysieke omvang, maar ook qua tentoonstellingsduur, met enkele tientallen jaren zowel binnen als buiten.
Jenny Holzer (1950) is een Amerikaanse neoconceptuele kunstenaar. Haar werk richt zich voornamelijk op het communiceren van ideeën en woorden in openbare omgevingen en omvat grootschalige installaties, reclameborden, projecties op gebouwen en andere constructies, en verlichte elektronische displays. Jenny Holzer's op tekst gebaseerde kunstwerken zijn op onverwachte plaatsen te vinden: op t-shirts, billboards, parkeermeters en LED-borden (Holzer's kenmerkende medium).
Kunstenaar en politiek activist Holzer wil voorkomen dat mensen passief informatie uit ongunstige bronnen consumeren. De ambitie en omvang van haar kunst, die op openbare locaties over een groot deel van de wereld is tentoongesteld, is samen met haar reputatie gegroeid. Holzer sluit zich aan bij de gelederen van anti-autoritairen in de kunst vanaf het begin van het modernisme (dat in wezen een strijd tegen de traditie is) tot en met de eenentwintigste eeuw in haar sterke machtscynisme.
Lawrence Weiner (1942 - 2001) was een Amerikaanse conceptuele kunstenaar en een van de pioniers van tekst-als-kunst tijdens het tijdperk van het conceptualisme. Zijn woordgebruik is opmerkelijk vanwege zijn poëzie, zijn merkwaardige contact met de echte wereld en zijn kenmerkende, vaak levendige en vaak humoristische visuele vormen. Kunstenaar Weiner uit de arbeidersklasse beschouwde zijn schilderijen als een uitnodiging voor kijkers om hun relaties met de wereld om hen heen opnieuw te evalueren, vooral met andere mensen en machtssystemen.
“In conceptuele kunst is het idee of concept het belangrijkste aspect van het werk. Wanneer een kunstenaar een conceptuele vorm van kunst gebruikt, betekent dit dat alle planning en beslissingen vooraf worden gemaakt en dat de uitvoering een plichtmatige aangelegenheid is. Het idee wordt een machine die de kunst maakt.”
“Nieuwe materialen zijn een van de grote kwellingen van de hedendaagse kunst. Sommige kunstenaars verwarren nieuwe materialen met nieuwe ideeën.”
“Kunstenaars leren critici wat ze moeten denken. Critici herhalen wat de kunstenaars hen leren.”
“Bij conceptuele kunst is het idee of concept het belangrijkste aspect van het werk”
“Alles kan kunst zijn. Kunst is de relatie tussen relaties, niet de relatie tussen objecten.”
“Alle kunst (na Duchamp) is conceptueel (in de natuur) omdat kunst alleen conceptueel bestaat.”
"Je hebt een groot ego nodig om artiest te zijn."
“Musea zijn voor dode kunstenaars. Ik zou mijn werk nooit in de Tate laten zien. Je zou me nooit op die plek krijgen.
"Ik denk dat je, om een echte minimalist te zijn, zelf bijna onzichtbaar moet zijn."
"Elk goed werk zou minstens tien betekenissen moeten hebben."
"Gebrek aan charisma kan fataal zijn."
"Gelukkig zijn is belangrijker dan wat dan ook."
"Alle dingen zijn subtiel met elkaar verbonden."
"Je bent het slachtoffer van de regels waaraan je leeft."
“De enige kunst waarin ik geïnteresseerd ben, is de kunst die ik niet meteen begrijp. Als je het meteen begrijpt, heeft het eigenlijk geen nut, behalve als nostalgie.”
Contemporary Conceptual Art is an innovative and thought-provoking form of art that emerged in the 1960s. This type of artwork is characterized by its focus on the concept or idea behind the artwork, rather than its aesthetic qualities. Conceptual artists use a wide range of supports and materials to convey their ideas, including photography, video, text, and found objects. What makes Conceptual Art unique is its emphasis on intellectual and philosophical concepts, often challenging traditional notions of art.
Conceptual artists, led by the American critic Clement Greenberg, made art that was less formal than the Abstract Expressionism art that was popular at the time. Conceptual artists didn’t care about colors, lines, techniques, or the way the medium looked or how it was made.
Conceptual art emerged in the mid-1960s as a radical departure from traditional art forms, and its origins are deeply rooted in the cultural and political climate of the time. Rejecting the idea that art should be solely an object to be admired or appreciated for its aesthetic qualities, conceptual artists sought to shift the focus of art from the material object to the idea or concept behind it.
One of the early pioneers of conceptual art was the American artist Sol LeWitt, who declared in his 1967 essay "Paragraphs on Conceptual Art" that "the idea becomes a machine that makes the art." LeWitt and other conceptual artists of the time believed that the idea behind the work was the most important aspect, and that the execution of the idea was secondary.
This approach to art-making was a response to the cultural and political upheavals of the 1960s, which saw the rise of the Civil Rights movement, anti-war protests, and the questioning of traditional power structures. Conceptual artists sought to challenge the art establishment and the commodification of art, and to create works that were more accessible to the general public.
One of the most famous examples of conceptual art is Marcel Duchamp’s "Fountain" (1917), which consisted of a urinal signed with a pseudonym and submitted to an art exhibition. Duchamp’s work challenged the notion of what could be considered art, and paved the way for future generations of conceptual artists to explore new forms and ideas.
Conceptual art has continued to evolve and influence contemporary art practices, with artists such as Damien Hirst, Jenny Holzer, and Ai Weiwei pushing the boundaries of what can be considered art and challenging viewers to question their preconceptions about the nature of art itself.
Contemporary Conceptual Art has been experiencing a remarkable evolution in recent years. Artists are pushing boundaries, challenging norms, and creating innovative works that are both thought-provoking and visually stunning. These artworks are gaining significant importance in the contemporary art market, with collectors and art enthusiasts alike eager to acquire them.
Contemporary Conceptual Art is a genre that challenges traditional artistic conventions by prioritizing ideas over aesthetics. Several well-known artists have made significant contributions to this field, including Jenny Holzer, who is famous for using LED lights to display provocative messages in public spaces. Another artist, Ai Weiwei, is known for his social and political commentary, often using materials such as porcelain and wood to create thought-provoking installations. Yoko Ono, a pioneer of Conceptual Art in the 1960s, continues to create work that questions societal norms and encourages audience participation. Damien Hirst, a controversial figure in the art world, has made headlines with his taxidermy animals and diamond-encrusted skulls, raising questions about the commodification of art. Tracey Emin, a prominent feminist artist, is known for her confessional and autobiographical works, often using neon lights and embroidery to convey raw emotions. These artists are just a few examples of those who have pushed the boundaries of Conceptual Art, creating works that challenge and provoke the viewer.
Contemporary Conceptual Art has produced several groundbreaking artworks that challenge traditional notions of art. One such artwork is "Fountain" by Marcel Duchamp, created in 1917. Duchamp’s artwork is a porcelain urinal turned upside down and signed with the pseudonym "R. Mutt." The artwork questions the value and purpose of art by presenting an everyday object as a work of art.
Another famous artwork is "One and Three Chairs" by Joseph Kosuth, created in 1965. The artwork consists of a physical chair, a photograph of the chair, and a definition of the word "chair." The artwork challenges the viewer’s perception of reality and the relationship between language, image, and object.
Yoko Ono’s "Instruction Paintings" (1961-62) are also important pieces in Conceptual Art. The artwork consists of a series of written instructions for the viewer to perform, such as "Imagine the sky is just in front of you. Jump up and try to touch it." The artwork blurs the line between the artist and the viewer, making the viewer an active participant in the creation of the artwork.
Sol LeWitt’s "Wall Drawings" (1968-2007) are another well-known example of Conceptual Art. The artwork consists of a set of instructions for creating a drawing on a wall, which is then carried out by the artist or others. The artwork emphasizes the idea or concept behind the artwork rather than the physical object itself.
Tracey Emin’s "Everyone I Have Ever Slept With 1963-1995" (1995) is a highly personal artwork that reflects on the artist’s past relationships. The artwork consists of a tent embroidered with the names of everyone the artist had ever slept with, including family members. The artwork challenges social norms and conventions surrounding sexuality and intimacy.
These artworks and many others continue to inspire and challenge the art world, pushing the boundaries of what art can be and the role of the artist in society.
