Αυτός ο ελαιογραφικός πίνακας 37x33 σε (σχετικά συνηθισμένο μέγεθος για την εποχή) απεικονίζει έναν νεαρό ανδρόγυνο άντρα με το πρόσχημα του περίφημου Βάκχου . Ρωμαϊκό ισοδύναμο του Διονύσου , είναι ο θεός του κρασιού και της υπερβολής, της σαρκικής απόλαυσης και της υπερβολής . Περιτριγυρισμένος από μια άσπρη κουρτίνα που δίνει μια ματιά σε έναν κορμό τόσο αισθησιακό όσο και αθλητικό, ο άντρας μας δίνει ένα ποτήρι κρασί στο αριστερό του χέρι και μόνο η κορδέλα που περιβάλλει την τόγκα του, κρατημένη στο δεξί του χέρι, μας χωρίζει από την πλήρη και ολική γύμνια.
Caravaggio, Bacchus , περίπου 1593. Γκαλερί Uffizi, Φλωρεντία (Ιταλία).
Γύρω του, μια σειρά συμβόλων μας παραπέμπει στη θεμελιώδη φύση του : αντιλαμβανόμαστε πρώτα μια στάμνα κρασιού με περίεργες αντανακλάσεις (κρυφό αυτοπροσωπογραφία;), στη συνέχεια ένα καλάθι με φρούτα, μερικά από τα οποία φαίνονται μουχλιασμένα (αλλά γιατί;). Τέλος, ο χαρακτήρας φοράει ένα υπέροχο στέμμα αμπέλου στο κεφάλι του.
Ένα μοναδικό ιστορικό πλαίσιο
Σκεπασμένοι από μυστήριο και αβεβαιότητα κάθε είδους, οι ειδικοί δυσκολεύονται να συμφωνήσουν στην προέλευση αυτού του έργου τέχνης. Θεωρείται ότι έχει ζωγραφιστεί στα τέλη του 16ου αιώνα (μεταξύ 1593 και 1600 σύμφωνα με τους ειδικούς): είναι ένα νεανικό έργο τέχνης του Καραβάτζιο (ήταν μεταξύ 22 και 29 ετών). Αν και νωρίς, αυτός ο φωτεινός πίνακας δείχνει ήδη αξιοσημείωτες τεχνικές ιδιότητες.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, παραγγέλθηκε από τον καρδινάλιο Francesco Maria del Monte , ο οποίος επιθυμούσε να προσφέρει τον πίνακα στον Ferdinando I de 'Medici (Μέγας Δούκας της Τοσκάνης) για μια πολύ ιδιαίτερη περίσταση: τον γάμο του γιου του. Η γνωστή προέλευση του έργου τέχνης επιβεβαιώνει την παρουσία του στην έγκριτη συλλογή Medici: αυτός ο αλαζονικός νεαρός Βάκχος ήταν ήδη σταρ λίγα χρόνια μετά τη γέννησή του .
Συνοδεία του Alessandro Allori, Ferdinando I de 'Medici, 1588. Πινακοθήκη Ουφίτσι, Φλωρεντία (Ιταλία).
Μετά το θάνατο της τελευταίας κληρονόμου (1743), η περίφημη Συλλογή Medici κληροδοτήθηκε στην πόλη της Φλωρεντίας , η οποία δημιούργησε ένα ειδικό μουσείο για την περίσταση: το Μουσείο Uffizi , πλέον παγκοσμίως γνωστό για τις πλούσιες γκαλερί του. Ξεχασμένος στις αποθήκες, αυτός ο νεαρός Βάκκος ανακαλύφθηκε ξανά τον 20ό αιώνα από δύο ιδιαίτερα επίμονους ειδικούς. Το έργο τέχνης εγκαταλείφθηκε σε μια θλιβερή κατάσταση: βρέθηκε στο πάτωμα μιας σκοτεινής και υγρής αποθήκης. Είναι γρατσουνισμένο και εντελώς κιτρινισμένο, αλλά οι μελέτες είναι τυπικές: είναι σίγουρα ένα Καραβάτζιο .
Σήμερα, αυτό το θεϊκό πορτρέτο είναι ένας από τους πιο διάσημους πίνακες ζωγραφικής του Ιταλού δασκάλου. Είναι η δεύτερη γνωστή αναπαράσταση του Βάκχου από τον καλλιτέχνη, καθώς υπάρχει μια άλλη - Ο νεαρός άρρωστος Βάκχος - που εκτίθεται στην γκαλερί Borghese στη Ρώμη.
Caravaggio, Young Sick Bacchus, 1593-1594. Galleria Borghese, Ρώμη (Ιταλία).
Γιατί είναι αριστούργημα;
Εκτός από τις ανεκτίμητες τεχνικές και αισθητικές ιδιότητες για την εποχή του, αυτό το έργο τέχνης συγκεντρώνει δύο σημαντικά στοιχεία , τόσο για το Caravaggio όσο και για την Ιστορία της Τέχνης γενικότερα:
Μια νεκρή φύση
Καραβάτζιο, Βάκχος (λεπτομέρειες). Πινακοθήκη Ουφίτσι, Φλωρεντία (Ιταλία).
Ο Καραβάτζιο ήταν ένας από τους προδρόμους του είδους. Εκείνη την εποχή, οι νεκρές φύσεις όπως τις αντιλαμβανόμαστε σήμερα υπήρχαν, κυρίως χάρη στο θεμελιώδες έργο της Fede Galizia (μια γυναίκα, ναι !), Αλλά ήταν τόσο σπάνιες που δεν ενδιέφεραν πραγματικά τους θαμώνες και τους συλλέκτες, οι οποίοι προτιμούσαν περισσότερα παραδοσιακές μορφές: μυθολογικές σκηνές ή αστικά πορτρέτα. Εδώ είναι μια πραγματική απόλαυση από τον καλλιτέχνη, ο οποίος, με αυτήν την αισθητική προσθήκη, ρίχνει νέο φως σε αυτή τη στιλιστική άσκηση που σύντομα θα γίνει λεγεώνα μεταξύ καλλιτεχνών σε όλο τον κόσμο.
Fede Galizia, Peaches in a Glass Bowl with Quinces and a Grasshopper, 1610.
Ένα πιθανό κρυφό αυτοπροσωπογραφία
Για πολλούς ιστορικούς τέχνης, μια αυτοπροσωπογραφία του καλλιτέχνη κρύβεται στην αντανάκλαση της καράφας κρασιού στο προσκήνιο του έργου τέχνης. Είναι δύσκολο να το δεις με γυμνό μάτι: οι διαδοχικές αποκαταστάσεις δεν το γλίτωσαν. Ωστόσο, η ανάλυση ακτίνων Χ δείχνει ότι υπάρχει μια σιλουέτα σε αυτήν την περίεργη αντανάκλαση.
Καραβάτζιο, Βάκχος (λεπτομέρειες). Πινακοθήκη Ουφίτσι, Φλωρεντία (Ιταλία).
Τα κρυμμένα αυτοπροσωπογραφία είναι θεόσταλτο για την Ιστορία της Τέχνης: μετά το πορτρέτο του Jan van Eyck στο Arnolfini (1434) και πριν από το Las Meninas του Diego Velasquez (1656), αυτός ο πίνακας είναι ένα από τα αριστουργήματα που αναγνωρίζονται για το αυθεντικό θράσος του συγγραφέα τους. Πράγματι, πριν από την εμφάνιση της σύγχρονης τέχνης, οι αυτοπροσωπογραφίες ήταν (πολύ) σπάνιες: κανένας προστάτης δεν ήθελε να αγοράσει πορτρέτο ενός καλλιτέχνη, και αυτές οι ασκήσεις ζωγράφων φλέρταραν επικίνδυνα με τον εγωκεντρισμό , σε ένα κλίμα γκάνγκρενο με θρησκευτικό δόγμα. Τότε ήμασταν πολύ μακριά από μια #Selfie Generation , και αν σας ενδιαφέρει το θέμα, διαβάστε ελεύθερα το άρθρο μας για τα 8 πιο διάσημα αυτοπροσωπογραφία στην ιστορία της τέχνης .
Φροντίστε για λεπτομέρειες
Ας επικεντρωθούμε τώρα στον αλληγορικό χαρακτήρα του έργου τέχνης. Όπως αναφέραμε παραπάνω, δεν πρόκειται για άμεση και κατηγορηματική αναπαράσταση του θεού Βάκχου, αλλά για έναν νεαρό άνδρα με τα χαρακτηριστικά του. Πώς μπορούμε όμως να προσδιορίσουμε τη διαφορά; Πώς καταλήγει κανείς σε αυτό το συμπέρασμα;
Καραβάτζιο, Βάκχος (λεπτομέρειες). Πινακοθήκη Ουφίτσι, Φλωρεντία (Ιταλία).
Εδώ, ο καλλιτέχνης μας έδωσε αρκετές λεπτομέρειες που υποδηλώνουν ότι δεν είναι ο ίδιος ο θεός. Μείνετε συντονισμένοι, είναι συναρπαστικό! Readyδη, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι κάτω από τη λευκή κουρτίνα που καλύπτει μέρος του νεαρού άνδρα και ο πάγκος είναι ένα άλλο μοτίβο: είναι ένα θαμπό, φθαρμένο ύφασμα με μπλε γραμμή. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για ένα σύγχρονο στολίδι , το οποίο δεν έχει θέση σε μια μυθολογική παράσταση που προορίζεται να είναι αυθεντική.
Στη συνέχεια, μια προσεκτική ανάγνωση του έργου τέχνης θα σας κάνει να παρατηρήσετε ότι τα χέρια του εστέτ είναι βρώμικα, τα νύχια του σκοτεινά, σαν να ήταν γήινα. Αυτή η λεπτομέρεια είναι ένα κλασικό σύμβολο της αγροτικής εικονογραφίας, όταν οι ζωγράφοι θέλουν να αναδείξουν την προλεταριακή προέλευση ενός πρωταγωνιστή. Κανένας θεός δεν καλλιεργεί τη γη, ούτε καν ο θεός του αμπελιού. Στο ίδιο πνεύμα, οι παραλλαγές των χρωμάτων στο πρόσωπο και στα χέρια αυτού του δήθεν θεϊκού χαρακτήρα μαρτυρούν την πραγματική του φύση: οι θεοί δεν υποβάλλονται σε ερυθρότητα, αυτές οι αδυναμίες του δέρματος προορίζονται για τους ανθρώπους. Ο Καραβάτζιο μισούσε την εξιδανίκευση, ακόμη και όταν έπρεπε να ζωγραφίσει θεότητες.
Καραβάτζιο, Βάκχος (λεπτομέρειες). Πινακοθήκη Ουφίτσι, Φλωρεντία (Ιταλία).
Μια αλληγορία της ζωής
Τέλος, και αυτή είναι σίγουρα η κύρια πληροφορία που πρέπει να διατηρηθεί από αυτόν τον πίνακα: υπογραμμίζει (διακριτικά για άλλη μια φορά) το πέρασμα του χρόνου και την αναίρεση αισθησιακών απολαύσεων .
Ορισμένα φρούτα διατηρούνται οδυνηρά σε κατάσταση προχωρημένης ωριμότητας: βλέπουμε ένα καφέ μήλο σε πρώτο πλάνο, ένα ρόδι που σκάει δίπλα του, στη συνέχεια ένα άλλο μήλο, που τρώγεται από σκουλήκι αυτή τη φορά, καθώς και πολλά κοκκινωπά φύλλα, σύμβολα της παρακμής τις εποχές και τον κύκλο της ζωής .
Καραβάτζιο, Βάκχος (λεπτομέρειες). Πινακοθήκη Ουφίτσι, Φλωρεντία (Ιταλία).
Αυτά τα κουρασμένα φρούτα ξυπνούν εύκολα την κλασική μάντρα των ματαιοδοξιών: "Memento Mori" , θυμηθείτε ότι θα πεθάνετε . Ο Caravaggio δεν ζωγράφισε απαίσια φρούτα για την απλή ευχαρίστηση να χαλάσει έναν καμβά που θα μπορούσε να έχει διακοσμηθεί υπέροχα με πολύχρωμα και ζουμερά φρούτα: ήθελε να μας κάνει να διαλογιστούμε για το πέρασμα του χρόνου, για την ασήμαντη ζωή μας μπροστά στο αναπόφευκτη αντίστροφη μέτρηση της ζωής .
Σύμφωνα με τον κριτικό τέχνης Alfred Moir , πρέπει να αντιληφθούμε μια διακριτική ηθική, "γιατί αν το αγόρι θριαμβεύσει στη λαμπρότητα της νιότης του, θα εξαφανιστεί τόσο γρήγορα όσο οι φυσαλίδες στην καράφα όπου μόλις ρίξαμε το κρασί". Ο καλλιτέχνης μας καλεί να απολαύσουμε τα νιάτα μας πριν εξαφανιστούν όλα .
Caravaggio, Saint Jerome Writing , περίπου 1605. Galleria Borghese, Ρώμη (Ιταλία).
Διακριτικά αλλά σίγουρα, ο Caravaggio μας προσφέρει έναν, στη συνέχεια δύο και στη συνέχεια τρεις τρόπους ανάγνωσης ενός μοναδικού έργου τέχνης καθ 'όλη τη διάρκεια της καριέρας του. Μερικές φορές αυτές οι αναλύσεις έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους, μερικές φορές αλληλοσυμπληρώνονται, αλλά είναι πάντα συναρπαστικό. Καπέλα για τον καλλιτέχνη!
Ανακαλύψτε εδώ την επιλογή μας για έργα τέχνης εμπνευσμένη από τον Καραβάτζιο .
Bastien Alleaume (Crapsule Project)