Georgia O'Keeffe (1887-1986) wordt beschouwd als een belangrijke schilder aan de overkant van de Atlantische Oceaan: en niet voor niets is ze een monument van moderne Amerikaanse kunst . De grote populariteit van Georgia O'Keeffe is zowel te danken aan het werk als aan de buitengewone persoonlijkheid van deze vrouw. Niets was haar echter voorbestemd voor een artistieke toekomst, en zeker niet haar familiecocon.
Tony Vaccaro, Georgia O'Keeffe met de kaas, 1960.
1. Een lot tegen alle verwachtingen in getrokken
Georgia O'Keeffe groeide op in het Midden-Westen, in het hart van de uitgestrekte prairies (Wisconsin). Geboren in een relatief arm boerengezin in 1887, woonde ze tot haar twaalfde samen met haar zes broers en zussen, oogsten en ploegen. Al heel vroeg toonde ze een echte interesse in plastic activiteiten en nam ze deel aan tekenlessen bij haar jongere zus. Ze was pas 12 jaar oud, maar ze kende haar roeping al: ze zou kunstenaar worden . Op 17-jarige leeftijd begon ze haar artistieke studies aan het Art Institute of Chicago en vervolgens aan de Art Student League van New York , de meest prestigieuze instelling van die tijd.
Georgia O'Keeffe, Petunia N°2, 1924.
Ondanks dit mooie voorbeeld van doorzettingsvermogen tegenover de tirannie van sociale reproductie, hinderden andere obstakels helaas haar weg naar succes. In 1908 moest Georgia haar studie stopzetten omdat haar familie haar opleiding niet meer kon betalen. Zonder diploma overleefde ze 8 lange jaren in een situatie van intense onzekerheid, afwisselend occasionele missies in de reclamesector of in het lesgeven in tekenen .
Georgia O'Keeffe, gevangengenomen door Alfred Stieglitz in 1918.
Het was in die tijd dat ze Texas ontdekte, zijn warme licht en zijn dorre landen, die haar haar hele leven zouden fascineren. Gelukkig gaf ze haar artistieke ambities niet op en besloot ze zich in 1916 in te schrijven aan het Teacher College of Columbia (New York), om een lerarendiploma, de Heilige Graal, te behalen waarmee ze een stabielere situatie zou bereiken. Helaas heeft ze dit diploma niet gehaald, maar heeft ze daar twee mensen ontmoet die bepalend zouden zijn voor haar carrière.
2. Eenzaamheid, vriendschap en liefde
Georgia O'Keeffe was een nogal introverte persoonlijkheid: ze had geen hekel aan menselijk contact, verre van dat, maar ze koesterde eenzaamheid en schommelde haar vrije tijd (toen ze niet schilderde) tussen meditatieve introspectie en contemplatieve wandelingen . Toch was het door haar weinige connecties dat ze het succes behaalde waar ze nu bekend om staat.
Georgia O'Keeffe, Ram 's Head, Blue Morning Glory , 1938.
In 1916 bracht haar vriendin Anita Pollitzer (die ze had ontmoet op Columbia's Teacher College) een notitieboekje met Georgia's tekeningen naar Gallery 291 op Fifth Avenue in New York. Deze galerij was de enige tentoonstellingsruimte die beschikbaar was voor schilders van de Amerikaanse avant-garde. Het werd gehouden door fotograaf Alfred Stieglitz en bevatte werken van Rodin , Cézanne , Matisse of Picasso , evenals een groot aantal andere vurige en revolutionaire kunstenaars die nog onbekend waren bij het grote publiek, vooral in de VS.
Alfred Stieglitz, gevangengenomen door Paul Strand in 1917.
Alfred Stieglitz raakte al snel in de ban van deze tekeningen. Voor hem zijn deze foto's "de puurste, mooiste en eerlijkste beelden die de 291 al heel lang hebben bereikt" .
Hij besloot daarom deze werken te tonen, zonder medeweten van de kunstenaar. Toen Georgia O'Keeffe haar tekeningen bij toeval in de vitrines van de galerie ontdekte, was ze aanvankelijk woedend en vroeg Stieglitz om ze onmiddellijk van zijn muren te verwijderen. Deze twee beschaafde persoonlijkheden, diep toegewijd aan kunst, raakten echter al snel tot elkaar aangetrokken. Ze begonnen een briefschrijvende relatie die zou leiden tot een sterke band, zowel fusie als tegenstrijdig.
Georgia O'Keeffe, Special N°22, 1916-1917.
3. Een organisch werk
Haar galeriehouder, vriend en minnaar Alfred Stieglitz was er snel bij om haar te verdedigen, heftiger dan de andere kunstenaars die hij vertegenwoordigde. Georgia wist dat dit een onverwachte boost voor haar zelfvertrouwen was: ze kon zich eindelijk wijden aan haar passie, schilderen . In 1918 verhuisde ze naar New York en bracht haar dagen door met het ontwikkelen van haar eigen stijl.
Geïnspireerd door het werk van de schilder Arthur W. Dow , zijn haar schilderijen gebaseerd op een rigoureuze ordening van verschillende elementen: kleuren , vormen , lijnen , volumes en ruimtes worden gebruikt om een nieuw soort figuratieve composities te creëren .
Georgia O'Keeffe, blauwe en groene muziek , 1919-1921.
Haar schilderijen en haar visie op de wereld zijn organisch. Georgia O'Keeffe vond haar weg: ze werd geïnspireerd door het stedelijke klimaat van New York om een reeks werken te creëren waarin de gedenatureerde natuur centraal staat, en keerde snel terug naar haar eerste impuls: de natuur verbeelden door het prisma van haar sensaties . Bloemen, lucht, bergen, schedels en dierlijke botten worden zijn creatieve brandstof en zijn handelsmerk. Plantvormen bloeien op zijn doeken en worden geconfronteerd met een bepaald ritme. De close-up bloemen, emblematisch voor Georgia O'Keeffe's kunst, zijn als organische spoken, op de grens tussen traditionele figuratieve kunst en de lyrische abstractie ontwikkeld door Kandinsky .
Georgia O'Keeffe, roze schotel en groene bladeren, 1928.
4. New-Mexico: een eldorado van inspiratie
Aan het einde van de jaren twintig moest Georgië verschillende medische operaties ondergaan. Tegelijkertijd begon haar privéleven af te nemen: Alfred Stieglitz was geïnteresseerd in een andere vrouw. Ze besloot de vlucht te nemen en zich volledig te wijden aan de ontwikkeling van haar professionele carrière.
In 1929 ontdekte Georgia O'Keeffe de regio New Mexico en werd al snel verliefd op het droge en heldere klimaat, dat landschappen van een goddelijk licht uitstraalt. Ze vond eindelijk de grote open ruimtes die ze als kind en tijdens haar verblijf in Texas had gekend.
Georgia O'Keeffe, Black Mesa Landscape (New Mexico), 1930.
Beetje bij beetje maakte de kunstenaar haar nest: eerst huurde ze een huis voor de vakanties, en in 1934 besloot ze zich daar lang te vestigen om haar onverzadigbare behoefte aan rust en eenzaamheid te bevredigen. Eerst woonde ze in een oude geïsoleerde boerderij, de Ghost Ranch , en in 1940 kocht ze de Rancho de los Burros , die haar een buitengewoon uitzicht op de rode kliffen van de vallei bood.
Georgia O'Keeffe, Het huis waarin ik woon, 1937. Yale Museum.
Georgia O'Keeffe's kunst is altijd een onmiddellijke reactie op haar omgeving. Vanaf die tijd creëerde ze composities die nauw verwant zijn aan haar dagelijks leven: de woestijnvlaktes, de kale bergen, de deur van haar patio ...
Verbaasd over de natuur verzamelt ze tijdens haar wandelingen schedels en botten. Deze zullen model staan voor haar kunstwerken. Voor haar zijn deze botten herinneringen aan de levenden. Ze weigert er een macabere visie op te hebben, maar ziet liever een symbolische benadering van de esthetiek van de dood en dus van het leven. Het idee om deze schedels te combineren met gekleurde bloemen geeft sommige van haar schilderijen een onwerkelijke sfeer, grenzend aan het mystieke.
Georgia O'Keeffe, Muilezelsschedel met roze kerststerren, 1936.
5. Erotisering van de natuur: een overdreven mannelijke interpretatie van haar werk?
Vandaag, net als in het verleden, wordt het werk van Georgia O'Keeffe gewaardeerd om de vele ondeugende sensuele (of seksuele ) connotaties die kunnen worden gedetecteerd in sommige van haar organische composities. Sommigen zien fallische of vulvale vormen, terwijl sommige van haar berglandschappen regelmatig worden vergeleken met de geniale en brutale Origin of the World van Gustave Courbet.
Georgia O'Keeffe, Serie I - Witte en blauwe bloemvormen, 1919.
Deze erotische lezing is echter nooit door de kunstenaar zelf gevalideerd: dus misverstand of kwade trouw? Welnu, zoals vaak het geval is, is het vooral een bepaalde context die deze verbazingwekkende situatie verklaart. Destijds - en dat is nu nog steeds het geval - hebben we het over een vrouwelijke kunstenaar, bekwaam en onafhankelijk, wiens werk wordt geanalyseerd door een stel blanke, rijke, beschaafde en elitaire mannen. Deze kunstcritici zullen een zeer genderspecifieke interpretatie van haar creaties toepassen en zelfs zo ver gaan dat ze hun eigen fantasieën omzetten in de composities van Georgia O'Keeffe .
Georgia O'Keeffe, Red Hills met de Pedernal, 1936.
Het is meestal een misverstand dat in stand wordt gehouden door de tijd. Toen Georgië haar eerste succesvolle schilderijen maakte, zag Europa de opkomst van een nieuwe wetenschap: de psychoanalyse , getheoretiseerd door de beroemde Sigmund Freud . Freudiaanse theorieën staken snel de Atlantische Oceaan over en bereikten de opgeleide elite die pijnlijke introspectie nodig had. Het werk van Georgia O'Keeffe werd geanalyseerd volgens deze recente theorieën die het establishment fascineerden: voor de kunstcritici, alle mannen, waren Georgia's schilderijen het bewijs, voorbeelden van vrouwelijk denken, van een vrouw die "de wereld door haar baarmoeder zag" . Voor hen zijn Georgia's tekeningen vrouwelijke impulsen op papier.
Het is duidelijk dat de verkeerde lezing van haar werk Georgia O'Keeffe veel schade zal berokkenen: het veroorzaakte eerst een ernstige depressie, daarna een soort zelfcensuur over de thema's die ze zou willen behandelen. Ze verliet snel haar abstracte uitdrukkingen en wijdde zich aan figuratieve schilderkunst, in de hoop de misleidende analyse van haar schilderijen te omzeilen .
Georgia O'Keeffe, Hoofd in een gebroken pot, 1943.
6. Een Amerikaanse legende
Vandaag de dag is Georgia O'Keeffe een eeuwige legende. Een essentiële schakel in de ontwikkeling van de kunst in de Verenigde Staten en een symbool van toegewijd feminisme, belichaamt ze de Amerikaanse geest van het buitenleven door haar onafhankelijkheid en haar fascinerende originaliteit.
Ze werd een rolmodel voor een hele generatie vrouwen en feministische kunstenaars, zoals Judy Chicago (die haar hulde bracht in het meesterwerk The Dinner Party ) of Barbara Kruger . Ze is ook goed geïntegreerd in de popcultuur (vooral in Amerika), en de eerbetonen aan haar werk zijn de afgelopen jaren vermenigvuldigd: The Simpsons , Family Guy, Big Eyes (Tim Burton) of zelfs het enorme kritische succes dat Breaking Bad min of meer uitgebreid heeft gemaakt verwijzingen naar haar werk en leven om zowel de Amerikaanse geest als de vrouwelijke onafhankelijkheid te symboliseren (of gewoon om met humor terug te keren naar de verwarring die door sommige van haar schilderijen werd veroorzaakt).
Georgia O'Keeffe is een unieke artiest. Haar niet-classificeerbare werk leent van landschappen, romantiek, minimalisme, oriëntalisme en politieke kunst. Een icoon van artistieke en feministische emancipatie, ze was een echte strijder voor de bevrijding van vormen en vrouwen. Haar krachtige, inspirerende en compromisloze kunst zal de kunstgeschiedenis voor altijd markeren: Thanks Georgia!
Bastien Alleaume (Crapsule Project)