Sir Anish Kapoor, brytyjsko-indyjski rzeźbiarz znany ze swoich przełomowych instalacji i sztuki konceptualnej, pozostawił niezatarty ślad w świecie współczesnej rzeźby. Urodzony w Mumbaju w 1954 roku, Kapoor rozpoczął swoją artystyczną podróż po przeprowadzce do Wielkiej Brytanii, gdzie kształcił się w Hornsey College of Art i Chelsea School of Art and Design. Jego kultowe dzieła, takie jak Cloud Gate w Chicago i ArcelorMittal Orbit w londyńskim Olympic Park, zdefiniowały na nowo rzeźbę publiczną na skalę globalną. W trakcie swojej znakomitej kariery Kapoor zdobył liczne wyróżnienia, w tym Nagrodę Turnera w 1991 roku i tytuł szlachecki w 2013 roku, co umocniło jego status jednego z najbardziej wpływowych artystów swojego pokolenia.
Biografia artysty: Anish Kapoor
Anish Kapoor, urodzony 12 marca 1954 r. w Bombaju (obecnie Mumbai) w Indiach, jest znanym brytyjskim rzeźbiarzem pochodzenia indyjskiego, którego prace wykraczają poza konwencjonalne granice formy, przestrzeni i materiału. Podróż artystyczna Kapoora charakteryzuje się głębokim zaangażowaniem w abstrakcyjne formy biomorficzne, bogate kolory i polerowane powierzchnie, co czyni go pionierem współczesnej rzeźby. Wczesne lata Kapoora ukształtowało zróżnicowane dziedzictwo kulturowe, a jego iracka matka Żydówka i indyjski ojciec Pendżabczyk Hindus zapewnili bogate, wieloaspektowe tło. Jego początkowe studia z zakresu elektrotechniki w Izraelu zostały wkrótce porzucone na rzecz sztuki, co skłoniło go do przeprowadzki do Londynu w 1973 r. Studiował w Hornsey College of Art i Chelsea School of Art and Design, gdzie był pod wpływem Paula Neagu i zaczął rozwijać swoją wyjątkową wizję artystyczną. Powrót Kapoora do Indii w 1979 r. był przełomowym momentem w jego karierze. Soczyste barwy i dynamiczne formy serii 1000 Imion z 1980 roku odzwierciedlały nowe spojrzenie artysty na ojczyznę. Abstrakcyjne formy geometryczne pokryte sproszkowanymi pigmentami wylewały się poza rzeźby, angażując przestrzeń wokół nich.
W latach 80. i 90. Kapoor zyskał rozgłos dzięki eksploracji biomorficznych rzeźb i instalacji. Jego prace, wykonane z różnych materiałów, takich jak kamień, aluminium i żywica, często kwestionowały postrzeganie grawitacji, głębi i przestrzeni. Jego instalacja z Biennale w Wenecji z 1990 r. Void Field , z siatką bloków piaskowca przerywaną czarnymi dziurami, pokazała jego fascynację koncepcją pustki. W następnym roku kunszt Kapoora został dodatkowo doceniony nagrodą Turnera. Na początku XXI wieku ambicje Kapoora wzrosły dzięki projektom na dużą skalę, które głęboko angażowały miejsce i architekturę. Instalacja Marsyas w Tate Modern z 2002 r. charakteryzowała się uderzającą formą przypominającą trąbkę, wykonaną z masywnych stalowych pierścieni i czerwonej plastikowej membrany rozciągającej się przez Turbine Hall muzeum. Cloud Gate , zainstalowane w Millennium Park w Chicago w 2004 roku, wprowadziło prace Kapoora do USA, z jego wysoce polerowanym łukiem ze stali nierdzewnej, słynnie nazywanym „The Bean”, który stał się charakterystyczną rzeźbą, która odbija i przekształca swoje otoczenie. Sky Mirror , 35-stopowe wklęsłe lustro ze stali nierdzewnej zainstalowane w Rockefeller Center w Nowym Jorku, było kolejnym dowodem eksploracji materialności i odbicia przez Kapoora. Późniejsze prace Kapoora obejmują ArcelorMittal Orbit (2011), wieżę o wysokości 377 stóp zbudowaną na Igrzyska Olimpijskie w Londynie w 2012 roku, i Dirty Corner (2011), który wzbudził kontrowersje i został wielokrotnie zdewastowany podczas wystawy w Wersalu. Jego praca z 2014 roku Descension , wirujący wir wody, oraz późniejsze wystawy w Houghton Hall i Academy of Venice nadal przesuwały granice rzeźby. Warto odnotować, że wyłącznym zastosowaniem przez Kapoora farby Vantablack, najczarniejszej czarnej farby, było wywołanie poważnych debat w świecie sztuki.
Wpływ Kapoora wykracza poza jego własną praktykę. W 2003 r. został mianowany Komandorem Orderu Imperium Brytyjskiego (CBE), a w 2013 r. pasowany na rycerza. W 2011 r. otrzymał nagrodę Praemium Imperiale Japan Art Association za rzeźbę. Jego fundacja, założona w 2017 r., ma na celu zachowanie i wystawianie jego prac, a przyszłe projekty obejmują renowację Palazzo Priuli Manfrin w Wenecji. Sztuka Anisha Kapoora charakteryzuje się eksploracją formy, materiału i przestrzeni, angażując metafizyczne koncepcje obecności i nieobecności. Jego rzeźby zapraszają widzów do konfrontacji z wewnętrznymi granicami wyobraźni, co czyni Kapoora jednym z najbardziej wpływowych rzeźbiarzy swojego pokolenia.
Kultowe dzieła sztuki
Wśród jego najbardziej znanych dzieł znajduje się Cloud Gate (2004-2006), powszechnie znany jako „The Bean”. Ta kolosalna rzeźba ze stali nierdzewnej, znajdująca się w Millennium Park w Chicago, urzeka swoją lustrzaną powierzchnią, która zniekształca i odbija panoramę miasta, zapraszając do interaktywnego doświadczenia, w którym widzowie stają się częścią dzieła sztuki. Fascynacja Kapoora lustrami i odbiciami jest dalej eksplorowana w Sky Mirror (2001). To masywne wklęsłe lustro, początkowo zainstalowane na zewnątrz Nottingham Playhouse, a później powiększone dla Rockefeller Center w 2006 roku, uchwytuje i odbija niebo, oferując dynamiczny widok światła i zmian atmosferycznych. Eksploracja formy i przestrzeni przez artystę trwa w Temenos (2010), ambitnej instalacji z siatki stalowej rozciągniętej między kolosalnymi obręczami. Ta praca, część jego serii Tees Valley Giants, tworzy delikatną równowagę między napięciem a ciężarem, łącząc rzeźbę z architekturą. Kolejne monumentalne osiągnięcie, ArcelorMittal Orbit (2012), jest symbolem londyńskiej transformacji poolimpijskiej. Ta 115-metrowa rzeźba skręca się i wije, stanowiąc uderzający punkt orientacyjny w Parku Olimpijskim. Zaangażowanie Kapoora w siły natury jest widoczne w takich pracach jak Dismemberment, Site 1 (2009) w Nowej Zelandii i Descension (2014), wirujący wir wody, który kwestionuje granice rzeźby i dynamiki płynów. Svayambhu (2007-2009) reprezentuje eksplorację czasu i materialności przez Kapoora za pomocą gigantycznego bloku wosku, który stopniowo przesuwa się przez łuk, pozostawiając ślady koloru i faktury. Double Vertigo kontynuuje tę eksplorację za pomocą odblaskowych powierzchni ze stali nierdzewnej, tworząc dezorientującą, nieskończoną ekspansję wizji, która angażuje widza na poziomie koncepcyjnym. Building for Void Kapoora to znaczące dzieło, które tworzy głębokie poczucie pustki w swojej masywnej strukturze, ucieleśniając koncepcję pustki jako wciągającej, niemal egzystencjalnej przestrzeni. Marsyas (2002), zainspirowany mitologią grecką, wykorzystuje jednoprzęsłową membranę z PVC, aby przywołać obdartą skórę Satyra Marsjasza, rzucając widzom wyzwanie zbadania przecięcia się fizyczności i metafizyki. Inne godne uwagi dzieła to Tarantara (1999), która bawi się postrzeganiem skali i przestrzeni, oraz C-Curve , gdzie wzajemne oddziaływanie wklęsłych i wypukłych powierzchni tworzy uderzającą iluzję wizualną. Ark of Nova (2014), przenośny teatr stworzony z architektem Aratą Isozaki, symbolizuje odbudowę i nadzieję po trzęsieniach ziemi w Japonii w 2011 roku. Na koniec należy wspomnieć o Dirty Corner (2011) Kapoora, które jest jednym z jego najbardziej kontrowersyjnych dzieł. Jego 60-metrowy tunel oferuje poruszającą analizę pustki i światła, a także wywołuje dyskusję na temat sztuki publicznej i wolności artystycznej.
Brama chmur (2006)
Cloud Gate , często czule nazywany „The Bean”, to uderzająca publiczna rzeźba Anisha Kapoora znajdująca się w Millennium Park w Chicago. Ten centralny element Grainger Plaza, położonego w dzielnicy Loop, został zbudowany w latach 2004–2006 i stał się kultowym symbolem miasta. Projekt Kapoora, zainspirowany płynną rtęcią, charakteryzuje się bezszwową, wysoce wypolerowaną powierzchnią wykonaną ze 168 płyt ze stali nierdzewnej. Mając wymiary 33 na 66 na 42 stopy (10 na 20 na 13 metrów) i ważąc 110 ton krótkich (100 ton metrycznych), Cloud Gate odbija i zniekształca panoramę Chicago i przesuwające się nad nią chmury. Nazwa rzeźby, Cloud Gate , odzwierciedla jej funkcję jako lustrzanej bramy łączącej widza z niebem i miejskim krajobrazem. Jego spód, znany jako „omphalos” (po grecku „pępek”), przedstawia wklęsłą komorę, która oferuje unikalny, zniekształcony widok odbić, co dodaje mu uroku. Zwiedzający mogą spacerować wokół i pod 12-stopowym (3,7 metra) łukiem, doświadczając rzeźby z wielu perspektyw. Stworzenie Cloud Gate wiązało się z pokonaniem licznych wyzwań technicznych. Proces projektowania wymagał zaawansowanego modelowania komputerowego, aby uwzględnić obawy dotyczące konstrukcji, konserwacji i integralności strukturalnej rzeźby. Pomimo początkowego sceptycyzmu co do jej wykonalności, propozycja Kapoora została wybrana spośród innych, a ostateczny element przekroczył początkowe szacunki wagi, co wymagało dodatkowych dostosowań inżynieryjnych. Odsłonięcie rzeźby zostało opóźnione z powodu problemów konstrukcyjnych, a częściowo ukończona wersja została ujawniona podczas wielkiego otwarcia Millennium Park w lipcu 2004 r. Oficjalne poświęcenie nastąpiło 15 maja 2006 r. Projekt, początkowo szacowany na 6 milionów dolarów, ostatecznie wyniósł 23 miliony dolarów, sfinansowany w całości z prywatnych darowizn. Cloud Gate zyskało szerokie uznanie za swoje właściwości odblaskowe i zaangażowanie publiczne. Szybko stało się ukochanym elementem krajobrazu architektonicznego Chicago, przyciągając zarówno mieszkańców, jak i turystów. Rzeźba została doceniona za swoje artystyczne i kulturowe znaczenie, a magazyn Time i The New York Times podkreśliły jej wpływ. Pomimo sporadycznych kontrowersji i wyzwań konserwacyjnych, takich jak graffiti i tymczasowe zamknięcia, Cloud Gate pozostaje znaną ikoną i świadectwem wizjonerskiego projektu Kapoora.
Historia wystawy
Historia wystaw Anisha Kapoora jest naznaczona serią znaczących pokazów, które odzwierciedlają jego ewolucję jako artysty i jego wpływ na światową scenę artystyczną. Kapoor zaczął zyskiwać na znaczeniu na początku lat 80. jako część ruchu New British Sculpture, z jego pierwszą indywidualną wystawą w Patrice Alexandra w Paryżu w 1980 roku. Jego międzynarodowe uznanie wzrosło, gdy reprezentował Wielką Brytanię na Biennale w Wenecji w 1990 roku i przyczynił się do documenta IX w 1992 roku. Prace Kapoora zostały zaprezentowane na 5. Biennale w Gwangju w 2004 roku i od tego czasu były wystawiane w prestiżowych miejscach, w tym Tate and Hayward Gallery w Londynie, Kunsthalle Basel, Reina Sofia w Madrycie i Guggenheim w Bilbao, Nowym Jorku i Berlinie. Przegląd w połowie kariery w 2008 roku w Institute of Contemporary Art w Bostonie i instalacja Islamic Mirror w Murcji w Hiszpanii jeszcze bardziej ugruntowały jego reputację. Kapoor zapisał się w historii dzięki swojej wystawie w Royal Academy w Londynie w 2009 r., która przyciągnęła 275 000 odwiedzających, i nadal zyskiwał uznanie dzięki retrospektywom w New Delhi i Mumbaju w 2010 r. oraz dużym wystawom w Grand Palais w 2011 r. i Museum of Contemporary Art w Sydney w latach 2012–2013. Kontrowersyjne prace, takie jak Dirty Corner, wystawione w Pałacu Wersalskim w 2015 r., podkreśliły prowokacyjne podejście Kapoora. Ostatnie wystawy obejmują pokaz w Houghton Hall w 2020 r., wystawę w Modern Art Oxford w 2021 r. oraz bieżące wystawy w Liverpool Cathedral (2024), ARKEN Museum of Contemporary Art (2024) i Palazzo Strozzi (2023–2024). Wystawy Kapoora nadal odzwierciedlają jego innowacyjne zaangażowanie w materialność i przestrzeń publiczną, utrzymując jego znaczącą obecność w świecie sztuki.
Po ślubie z urodzoną w Niemczech historyczką sztuki Susanne Spicale w 1995 r. życie rodzinne Kapoora obejmowało dwójkę dzieci, Albę i Ishana, oraz rezydencję w Chelsea w Londynie, zaprojektowaną przez Tony'ego Frettona. Po ich rozwodzie w 2013 r. życie osobiste Kapoora uległo dalszym zmianom, w tym małżeństwu z projektantką ogrodów Sophie Walker, z którą miał kolejną córkę przed ich separacją w 2022 r. Ostatnie małżeństwo Kapoora z Oumaimą Boumoussaoui w 2023 r. podkreśla ciągłą ewolucję jego osobistej narracji. Zawodowo wyróżnienia Kapoora podkreślają jego wybitną obecność w świecie sztuki, z prestiżowymi nagrodami, takimi jak Turner Prize w 1991 r., Praemium Imperiale w 2011 r. i tytuł szlachecki w 2013 r. Jego wkład został doceniony honorowymi stypendiami od instytucji takich jak University of Leeds i Royal Institute of British Architects, a jego wpływ jest dodatkowo celebrowany poprzez LennonOno Grant for Peace i Genesis Prize. Kariera Kapoora jest świadectwem jego niezwykłej wizji artystycznej i trwałego wpływu, odzwierciedlając dziedzictwo innowacji i wyróżnienia, które nadal kształtuje światowy krajobraz sztuki.
Selena Mattei
