Kluczowe punkty
Pierwszy Afrykanin, który był dyrektorem Biennale w Wenecji
Wizjoner dekolonialnej sztuki panafrykańskiej
Niedokończone projekty na Biennale 2026
Wpływowy mentor i reformator muzeów
Jego śmierć stanowi ogromną stratę dla świata sztuki.
Świat sztuki opłakuje nagłą śmierć Koyo Kouoha, wizjonerskiej kuratorki pochodzenia kameruńskiego, która adoptowała swoją twórczość w Szwajcarii. Jej odważne podejście radykalnie zmieniło współczesne narracje kulturowe. Zmarła w wieku 57 lat, pozostawiając niedokończoną wyczekiwaną wystawę na Biennale w Wenecji w 2026 r., którą miała kierować.
Historyczny pionier
Kouoh zapisał się w historii jako pierwszy kurator pochodzenia afrykańskiego powołany na stanowisko dyrektora głównej wystawy na Biennale w Wenecji. Był to kluczowy moment zwrotny w ewolucji globalnych instytucji artystycznych w stronę większej różnorodności i integracji. Jego praktyka kuratorska łączyła europejską surowość z zachodnioafrykańskimi tradycjami narracyjnymi, tworząc bezprecedensową platformę dla artystów z historycznie marginalizowanych regionów.
Jego śmierć, potwierdzona 10 maja 2025 r., nastąpiła po prywatnej walce z rakiem. Według doniesień zemdlała w trakcie ostatnich przygotowań do wystawy. Organizatorzy Biennale ogłosili, że edycja 2026 odbędzie się i będzie w całości poświęcona jego intelektualnemu i artystycznemu dziedzictwu – po raz pierwszy w 130-letniej historii wydarzenia.
Radykalny architekt kultury
Pełniąc funkcję dyrektora wykonawczego Zeitz Museum of Contemporary Art Africa (MOCAA) w Kapsztadzie, Kouoh przyczynił się do rozwoju tej placówki, która stała się światowym autorytetem w dziedzinie sztuki panafrykańskiej. Pod jej przywództwem frekwencja wzrosła o 40%, a liczba nabytków dzieł artystek wzrosła o 60%. Przełomowe wystawy, takie jak When We See Us (2022), dekonstruują narracje kolonialne, promując radosne, wolne i asertywne przedstawienie tożsamości czarnoskórych.
Jej filozofia – którą nazywała „archeologią instytucjonalną” – opierała się na odkrywaniu i dekonstrukcji kolonialnych struktur obecnych w muzeach. Dzięki inicjatywie Dig Where You Stand , zaprezentowanej na Carnegie International, promowała lokalną wiedzę jako globalny priorytet kuratorski.
Dziedzictwo przekazu i reform
Oprócz swojego geniuszu kuratorskiego Kouoh była również oddaną mentorką. Program szkoleniowy RAW Academy umożliwił ponad 80 młodym komisarzom zaistnienie na scenie międzynarodowej. Kilku z nich piastuje obecnie stanowiska kierownicze, m.in. w Tate Modern w Londynie i Muzeum Sursock w Bejrucie. Jego spuścizna obejmuje również reformy strukturalne — od ewolucji kryteriów nabywania dzieł po ustanowienie stypendiów poświęconych historii sztuki postkolonialnej.
Reakcje i natychmiastowy wpływ
W sprawie ogłoszenia jego zaginięcia:
Zeitz MOCAA zamknęło swe podwoje na trzy dni z powodu żałoby.
Instytut KW w Berlinie podświetlił swoją fasadę barwami Kamerunu.
Z hashtagiem #KouohLegacy udostępniono ponad 280 000 postów.
Liberation Films odwołał wszystkie swoje konferencje prasowe zaplanowane na 10 maja, nazywając Kouoh „kompasem kuratorskiego ruchu dekolonizacyjnego”.
Biennale potwierdziło, że temat wystawy w roku 2026 skupiony na obszarach geograficznych ludności czarnoskórej zostanie zachowany. Projekt bada przestrzenne tożsamości diaspory za pomocą instalacji fizycznych, archiwów i technologii immersyjnych.
Niedokończona wizja
Śmierć Kouoha przypomina śmierć Okwui Enwezora w 2019 r. — innego giganta afrykańskiej kuratorii. W przeciwieństwie do Enwezora, Kouoh preferował podejście oparte na współpracy i ewolucjonizmie, pozostawiając niewiele pisemnych wytycznych. Utrudnia to ciągłość projektu, zwłaszcza że nie ustalono żadnego oficjalnego planu sukcesji.
Wspomina się, że pochodnię przejęli tacy bliscy współpracownicy jak Mariam Diallo i Simon Njami. Jednak dla wielu jej brak oznacza coś więcej niż próżnię organizacyjną – to upadek filozofii.
„Nie chodzi nam tylko o kontynuację Biennale, staramy się poszerzyć całościowy światopogląd” – powiedział jeden z członków komitetu.
Często zadawane pytania
Kim był Koyo Kouoh?
Kameruńsko-szwajcarska kuratorka, znana ze swoich pionierskich wystaw skupiających się na sztuce afrykańskiej i diasporalnej.
Jaką rolę odegrał na Biennale w Wenecji?
Była główną kuratorką wystawy centralnej planowanej na rok 2026, stając się pierwszą Afrykanką na tym stanowisku.
Jak ona umarła?
Zmarła 10 maja 2025 roku na raka, w trakcie przygotowań do Biennale.
Czy jego projekt na rok 2026 zostanie utrzymany?
Tak, Biennale potwierdziło, że będzie honorować jego wizję, kontynuując pośmiertną ramę tematyczną.
Jakie jest jego dziedzictwo?
Radykalne podejście kuratorskie, wpływowe programy mentoringowe i transformacja afrykańskich instytucji muzealnych, takich jak Zeitz MOCAA.
Nicolas Sarazin