Francis Alÿs, een in België geboren kunstenaar die in Mexico-Stad woont, is een spilfiguur geworden in de interdisciplinaire domeinen van kunst, architectuur en sociale praktijk. Sinds hij in 1986 zijn beroep als architect verliet om naar Mexico te verhuizen, heeft Alÿs een divers en tot nadenken stemmend oeuvre opgebouwd dat zich beweegt tussen stedelijke spanningen en geopolitiek. Zijn kunst, die verschillende media omvat, waaronder schilderkunst en performance, onderzoekt vaak de delicate balans tussen politiek en poëzie, evenals de dichotomie tussen individuele actie en impotentie. Alÿs' praktijk wordt gekenmerkt door zijn kenmerkende paseos —wandelingen die het conventionele gebruik van de openbare ruimte uitdagen — en zijn betrokkenheid bij cyclische herhaling, waarbij hij geologische en technologische tijd naast elkaar plaatst om zich te verdiepen in het individuele en collectieve geheugen. Door het gebruik van geruchten en verhalen creëert Alÿs efemere werken die resoneren via mond-tot-mondreclame, wat zijn diepe toewijding weerspiegelt om de kruispunten van kunst, maatschappij en mythologie te verkennen.
Biografie van de kunstenaar: Francis Alÿs
Francis Alÿs, een in België geboren kunstenaar die nu in Mexico-Stad woont, heeft een unieke en veelzijdige carrière opgebouwd die zich uitstrekt over verschillende media, waaronder video, installatie, schilderkunst en tekenen. Zijn werk is diepgeworteld in de verkenning van sociale, culturele en geopolitieke kwesties, vaak door de lens van het dagelijks leven. In zijn vroege jaren was Alÿs zelf de primaire uitvoerder van zijn acties, maar in het afgelopen decennium zijn kinderen centraal komen te staan in zijn projecten, wat een verschuiving in zijn focus naar gemeenschappelijke en collectieve ervaringen weerspiegelt. Zijn praktijk wordt gekenmerkt door intense observatie en betrokkenheid bij specifieke locaties, vaak gemanifesteerd door wandelingen die dienen als zowel letterlijke als metaforische reizen. Deze acties, zoals The Collector (1991) en The Leak (1995), vervagen de grenzen tussen kunst en leven, door eenvoudige, maar krachtige gebaren te gebruiken om kritiek te leveren op de sociaal-politieke structuur van de omgevingen die hij navigeert.
Het werk van Alÿs omvat vaak het concept van cyclische herhaling en onderzoekt het snijpunt van individueel en collectief geheugen. Zijn performances, zoals When Faith Moves Mountains (2002) en The Rehearsal (1999), omvatten vaak handelingen van fysieke arbeid of uithoudingsvermogen, wat de spanning tussen inspanning en zinloosheid benadrukt. In Tornado (2000-2010) jaagt Alÿs op stofduivels in Mexico, een ogenschijnlijk absurde achtervolging die de fascinatie van de kunstenaar voor de krachten van de natuur en de menselijke drang om ze te confronteren onderstreept. Alÿs' betrokkenheid bij geopolitieke grenzen is duidelijk in werken zoals The Green Line (2004), waarin hij de grens van het staakt-het-vuren van 1948 in Jeruzalem traceert met een lijn van groene verf, waarmee hij de willekeurige aard van territoriale verdelingen benadrukt.
Naast performance is Alÿs ook een begenadigd schilder, die inspiratie haalt uit Italiaanse pre-renaissancekunst en Mexicaanse tekenschilderkunst. Zijn schilderijen, zoals die in de serie Le temps du sommeil , zijn dromerig en allegorisch, en weerspiegelen vaak de thema's en vormen die aanwezig zijn in zijn acties. Alÿs ziet schilderen als een noodzakelijke aanvulling op zijn performancewerk, waardoor hij ideeën kan verkennen die niet gemakkelijk via andere media kunnen worden overgebracht. Zijn schilderijen zijn niet alleen illustraties van zijn performances, maar zijn in plaats daarvan meditatieve reflecties die het verhaal en de emotionele resonantie van zijn algehele praktijk verdiepen.
Alÿs' bijdragen aan de hedendaagse kunst zijn breed erkend en leverden hem talloze prijzen op, waaronder de Vincent Award (2008), de BACA-laureate prize (2010) en de Rolf Schock Prize in Visual Arts (2020). Zijn werk wordt geprezen om zijn vermogen om poëzie met politiek te vermengen, waardoor kunst ontstaat die even intellectueel boeiend als visueel en emotioneel meeslepend is.
Projecten
Een van zijn meest duurzame projecten, The Fabiola Project , begon in 1994 toen Alÿs amateurreproducties begon te verzamelen van Jean-Jacques Henners 19e-eeuwse schilderij van Sint Fabiola. Deze portretten, afkomstig van rommelmarkten en antiekwinkels over de hele wereld, waaronder Mexico, Chili, Brazilië en Rusland, zijn onaangeroerd gebleven, waardoor de anonimiteit en eigenaardigheden van hun makers bewaard zijn gebleven. Alÿs' fascinatie voor deze veel geproduceerde replica's ligt in hun uitdaging aan het idee van wat een icoon is, waarbij hij zich afvraagt of een icoon wordt gedefinieerd door de officiële kunstgeschiedenis of door de collectieve, obsessieve reproductie van een bepaald beeld door talloze amateurkunstenaars. De collectie, die begon met 24 stukken, werd voor het eerst tentoongesteld in Mexico-Stad in 1994 en is sindsdien uitgegroeid tot 514 portretten, tentoongesteld in gerenommeerde locaties zoals Dia Art Foundation, Los Angeles County Museum of Art en de Byzantine Fresco Chapel in Houston. De afgelopen jaren heeft Alÿs' werk hem naar conflictgebieden als Afghanistan en Irak gebracht, waar hij een reeks diep reflecterende projecten produceerde. Zijn film Reel-Unreel (2011), gemaakt tijdens zijn tijd in Afghanistan, bekritiseert metaforisch de westerse weergave van het Afghaanse volk en hun manier van leven, terwijl zijn werk in Irak van 2015 tot 2020 de speelfilm Sandlines, the Story of History (2020) omvat, waarin kinderen een eeuw Iraakse geschiedenis naspelen. Deze projecten, naast zijn lopende Children's Games- serie - die het spel van kinderen op verschillende wereldwijde locaties documenteert - illustreren Alÿs' toewijding om de kruispunten van cultuur, geschiedenis en menselijke ervaring te verkennen door een lens die zowel intiem als uitgebreid is.
Tentoonstellingsgeschiedenis
Zijn belangrijkste overzichten omvatten A Story of Deception (2010-2011), dat werd tentoongesteld in Tate Modern in Londen, Wiels Centre d'Art Contemporain in Brussel en The Museum of Modern Art, New York, naast MoMA PS1 in Long Island City. Een ander belangrijk overzicht, A Story of Negotiation (2015-2017), reisde van Museo Tamayo Arte Contemporáneo in Mexico-Stad naar Museo de Arte Latinoamericano de Buenos Aires (MALBA) – Fundación Costantini, Museo Nacional de Bellas Artes de la Habana in Havana en de Art Gallery of Ontario in Toronto. In het afgelopen decennium heeft Alÿs ook solotentoonstellingen gehouden in vooraanstaande instellingen zoals WIELS, Contemporary Art Centre in Brussel (2023-24), Museo Universitario Arte Contemporáneo (MUAC) in Mexico-Stad (2023), Kuandu Museum of Fine Arts in Taipei (2022), Copenhagen Contemporary (2022), Musée cantonal des Beaux-Arts in Lausanne (2021) en Museo Nacional de Colombia in Bogotá (2020). Zijn werk was te zien in het Rockbund Art Museum (RAM) in Shanghai (2018), Art Sonje Center in Seoul (2018) en het Museum of Contemporary Art in Tokio, dat naar het Hiroshima City Museum of Contemporary Art reisde (2013). Opmerkelijke eerdere tentoonstellingen zijn onder meer het Irish Museum of Modern Art in Dublin (2010), The Renaissance Society aan de University of Chicago (2008), Hammer Museum in Los Angeles (2007), Hirshhorn Museum and Sculpture Garden in Washington, DC (2006) en Portikus in Frankfurt (2006). Alÿs heeft meerdere keren deelgenomen aan de Biënnale van Venetië - in 1999, 2001, 2007, 2017 en vertegenwoordigde België met name op de 59e Biënnale van Venetië in 2022 met zijn solopresentatie The Nature of the Game . Zijn recente deelname aan Manif d'art, de Biënnale van Québec in 2024 en een solotentoonstelling in het Museo de Arte de Lima (MALI) benadrukken zijn voortdurende invloed in de hedendaagse kunstwereld.
Francis Alÿs heeft zichzelf gevestigd als een kritische stem in de hedendaagse kunst, door politiek, poëzie en sociaal commentaar te verweven via een multidisciplinaire aanpak die de grenzen van kunst uitdaagt en opnieuw definieert. Zijn unieke perspectief, gevormd door zijn architecturale achtergrond en diepe betrokkenheid bij de complexiteit van het stedelijke leven, heeft geleid tot een oeuvre dat zowel intellectueel stimulerend als emotioneel resonerend is. Door de kracht van eenvoudige gebaren, cyclische herhaling en storytelling te benutten, heeft Alÿs een erfenis gecreëerd die blijft beïnvloeden en inspireren, en de kloof tussen het persoonlijke en het collectieve, het vluchtige en het eeuwige overbrugt. Zijn voortdurende verkenning van de kruispunten tussen kunst, maatschappij en mythologie zorgt ervoor dat zijn werk relevant en tot nadenken stemmend zal blijven voor generaties die nog komen.
Selena Mattei
